O OPERZE W ŁODZI, A RACZEJ O TYM, ŻE JEJ NIE MA

Ze smutkiem, a nawet z goryczą, potwierdziło się dzisiaj narastające we mnie od dawna przekonanie - nie mamy opery w Łodzi. Mamy budynek, mamy zaangażowanych w inscenizacje muzyczne pracowników administracji, pionu technicznego, muzyków (wokalistów, chórzystów, instrumentalistów, korepetytorów...). Ale nie mamy zespołu. I nie mamy artystów. 

Nie możemy ich mieć w sytuacji, gdy stery Teatru Wielkiego zależą nie od kwestii artystycznych, ale politycznych. 

Nie możemy ich mieć w sytuacji, gdy każda zmiana dyrekcji pociąga za sobą czystki i roszady kadrowe.

Nie możemy ich mieć w sytuacji, gdy teatrem kierują osoby najzupełniej w świecie muzycznie niekompetentnie. 

Nie możemy ich mieć w sytuacji, gdy myśląc o operze, myśli się wyłącznie o solistach.

Trudno pogodzić mi się z takim zarządzaniem Teatrem, w którym Madame Butterfly wystawia się z udziałem dwu solistek jednocześnie, bowiem żadna z nich nie jest w stanie udźwignąć całej roli w czasie jednego wieczoru. Tak samo nie rozumiem zatrudniania na etacie solisty tenora, który nie jest w stanie poradzić sobie z tessyturą partii Alfreda w Traviacie. Przykładów przekraczających moje zdolności poznawcze mógłbym jeszcze mnożyć (dziwi mnie choćby to, że ten sam team kieruje dwoma kompletnie odmiennymi teatrami, które koegzystują w dziwnych zależnościach artystyczno-finansowych). Dziś wolę powiedzieć o przerażeniu.

Doznałem go na dzisiejszym koncercie złożonym z uwertur i chórów operowych.
 

Na estradzie łódzkiej filharmonii zobaczyłem bowiem orkiestrę Wielkiego całkowicie odartą z artystycznej podmiotowości. Braków stricte zawodowych było tu co niemiara - notorycznie fałszujące waltornie, destruujące chór z Aidy trąbki, kwintet smyczkowy pozbawiony jakiejlowiek masy brzmienia, co gorsza, pozbawiony również słyszalnych altówek i wiolonczel. Do tego brak myślenia, że się współ-gra, a nie współ-zawodniczy, że towrzy sie jednej organizm oddychający frazami, cyzelujący szczegóły, bawiący się muzyką. Myślący także o innych - w tym przypadku zwłaszcza o chórze, który musiał dokonywać ekwilibrystycznych sztuczek, żeby próbować przebić się przez niemiłosierny dla uszu hałas blachy. Słuchacz zaś, poza przebiciem się przez duży niekiedy muzyczny absurd, musiał zmierzyć się także z physis muzyków orkiestry. Zwłaszcza dwóch skrzypków, w pozie ludzi mających wszystko głęboko gdzień i czekających na wychylenie puszki piwa, dawało dużo do myślenia.  

Nie uważam jednak, że winna tego jest orkiestra. Winni są Ci, którzy decydują o jej funkcjonowaniu. Ich decyzjami muzyków Wielkiego zamieniono z orkiestry na akompaniatorów, przykutych do kanału orkiestrowego i niewidocznych dla oczu. Odzwyczajono ich od estrady, od związanej z nią estetyki (mówiąc wprost - Teatr powinien ubrać swoich instrumentalistów, o ile chór prezentował się znakomicie, o tyle orkiestra wyglądała, jakby ich stroje wyjęto z kilku lamusów i second-handów) do savoir-vivre'u. Znieczulono na to, że brzmienie - jego nasilenie, barwę - dobiera się w zależności od przestrzeni, w której się gra.  

Na etsradzie zobaczyłem także chórmistrza zupełnie pozbawionego polotu. Nie ważne, czy dyrygował dzisiaj mazurem ze Strasznego dworu, tańcami połowieckimi czy marszem z Aidy. Wszystko było takie samo - ciężkie, pozbawione choćby krztyny ognia, konwencjonalne i bezbarwne. Co gorsza, Waldemar Sutryk nie był w stanie zapanować nad zespołami, w jakikolwiek sensowny sposób doprowadzić do ich zgrania i harmonijnej współpracy. Jako kierownik chóru zadbał o to, żeby chórzyści notorycznie byli zagłuszani przez orkiestrę. Nie potrafił też w sensonwy sposób wybrać spośród nich osób realizujących skormne partie solowe (skandalicznie obsadził zwłaszcza Santuzzę, wymagającą bądź mocnego, spinotwego sopranu, bądź dobrego mezzosopranu, czy nawet altu; na estradzie zmierzyła się z tym wyzwaniem subtelna subretka Karolina Widenka, o ile mnie pamieć nie myli, córka Sutyrka!). Niejak też nie zadbał o to, żeby z chórzystów uczynić podmiot artystyczny, pozwolić im niuansować brzmienie, koloryt, w zależności od wykonywanego numeru. Wszystko było tak jak na szeregowym spektaklu w Wielkim - orkiestra w wirtualnym kanale akompaniowała, a chór był tłem dla nieobecnych solistów.

A szkoda, bo pięknie brzmiały chórowe alty i "drugie" soprany. Satysfakcję można mieć było także ze śpiewu basów. Poza tym chór uzyskał pierwszą od dawna możliwość "solistycznego" pokazania się na scenie.

No cóż, rzuciłem dziś w komenatrzu na przerwie, że "rozwiązałbym to ustrojstwo". 
Tak, z chęcią wręczyłbym wymówienie PT Dyrekcji i kierownictwu muzycznemu.
Z chęcią również wymieniłbym kilku muzyków orkiestry na rozsądniejszych.

Poza tym poszukałbym dyrekcji nie z myślą o kluczu politycznym, ale z myślą o kwestiach artystycznych. I na pewno wymagałbym, by i orkiestra, i chór zaczęli być traktowani jak równorzędny z solistami zespół artystyczny. W przywilejach, ale i w obowiązkach. Wśród nich powinny znaleźć się regularne koncerty symfoniczne orkiestry Wielkiego (jak w MET czy La Scali). Przy Mozarcie, Haydnie czy Lutosławskim musieliby podnieść swoje kompetencje, od nowa rozbudzić artyzm. I odwyknąć od tego, że gra się w kanale. Jednym kanale. Nawet wtedy, gdy gra się poza nim!