Z MARIĄ ANDRZEJCZYK I ANNĄ BUCZYŃSKĄ BOROWY ROZMAWIAMY O PROJEKCIE "ZNALEZIONE, NIE KRADZIONE"

Anna Buczyńska Borowy

„Znalezione, nie kradzione” to projekt o charakterze społecznym, realizowany pro publico bono. Nasze doświadczenia, którymi chcemy się podzielić oraz nasze działania skierowane są przede wszystkim do dzieci i młodzieży, ale nie tylko. Chcemy również wspierać rodziców, opiekunów prawnych w kwestiach, o których nawet mogą nie mieć świadomości, czy wiedzy. 

Maria Andrzejczyk

Takim przykładem jest choćby utrata prywatność, czyli ogromny problem już natury społecznej, o którym się nie mówi, a który bardzo nabiera na znaczeniu w dzisiejszych czasach. Znajdzie się też kilka fajnych obszarów dla dorosłych, nauczycieli, fundacji, placówek edukacyjno - rozwojowych, instytucji, firm, które chcą wyjść poza ramy schematycznego myślenia, a które chcą zrobić coś więcej dla najmłodszych i dla innych. Będziemy mówili o wszystkim, co w życiu codziennym ma dla nas znaczenie, co kształtuje postawy i odpowiedzialność w wielu obszarach życia młodych ludzi. Będziemy obserwowali świat oczami dzieci, ale także oczami dorosłych. Taki jest plan”

— to słowa Marii Andrzejczyk i Anny Buczyńskiej Borowy. 

Ich projekt zaciekawił mnie na tyle, że postanowiłem z Nimi porozmawiać. Namawiam również Państwa do lektury Ich wcześniejszego wywiadu. Dziewczyny są na tyle zgrane, że niemal mówią jednym głosem. W tym wywiadzie prym wiedzie jedna z Nich, ale nie zdradzę która. Interwencje drugiej zaznaczam kursywą.

Jako że się znamy, pozwolę sobie zacząć od pytania nieco bardziej osobistego. Wydaje mi się ono ważne w polskiej rzeczywistości, rozdartej przez podziały i konflikty. A zatem — wiem, że w pewnych kwestiach światopoglądowych różnicie się dość znacznie. Co sprawia, że nie tylko się dogadujecie, ale chcecie działać razem?

To takie nasze prywatne „porozumienie ponad podziałami”. Idea i cel projektu są bliskie naszemu sercu i to one sprawiają, że chcemy razem współdziałać w ich realizacji. Nigdy nie patrzyłam na nasze odmienne światopoglądy jako na rzecz, która może nas dzielić. Myślę, że wprost przeciwnie to właśnie nasze odmienne światopoglądy ukształtowały nas tak, ze znalazłyśmy wspólny język i chcemy razem pracować. Oczywiście projekt „Znalezione, nie kradzione” to nie tylko efekt naszych zbieżnych poglądów, to także odpowiedź na to, co można zaobserwować w społeczeństwie, a szczególnie wśród młodzieży – zagubienie, nieświadomość własnych praw, brak samoświadomości i wiary siebie, brak autorytetów.

O tym braku autorytetów możemy zrobić cały wywiad, bo jak wiecie, jestem zwolennikiem przekonania, że człowiek powinien kierować się własnym rozumem, a nie inspiracjami z zewnątrz. Ale też chyba nasze przekonania nie są aż tak odmienne jak można by sądzić, bo nieco inaczej rozumiemy autorytet. Maria powiedziała, że autorytet widzi jako „drogę” a nie „cel”. Ja tak postrzegam mistrza, który w pewnym momencie zostawia ucznia jego własnym decyzjom.

Jak wiem z wywiadu, który czytałem, chcecie w ramach projektu rozmawiać o wszystkim: o codzienności, o tym, co kształtuje ludzkie postawy, o odpowiedzialności itd. Mimo różnorodności tematów, o których wspominacie, łączy je grawitowanie wokół wartości, aksjologii. A to sprawy bardzo filozoficzne. Czy myślałyście o filozofii jako elemencie Waszego projektu?

Filozofia postrzegana jest przez młodzież/społeczeństwo jako rzecz nudna i niezrozumiała, jako relikt przeszłości, monolit i skamienielina w jednym. Ja się z taką wizja nie zgadzam i chciałabym aby w projekcie udało się nam stworzyć obraz filozofii jako nauki ciekawej, niezmiernie przydatnej do kształtowania postaw życiowych i weryfikacji otaczającego nas świata. Żeby pokazać filozofię jako narzędzie poznawcze, z którego może korzystać każdy. Trudno zbudować swój byt nie zachowując pewnego continuum czasowego – kim byłem, kim jestem i kim będę .Dokąd zmierzam ja, dokąd zmierza świat. W odpowiedzi na pytania pomaga filozofia. Argumentacja, retoryka, bronienie swoich racji – to też filozofia. Poszukiwanie rozwiązań pozbawionych elementu przemocy – to też filozofia.

Stare łacińskie powiedzenie mówi, że „historia magistra vitae est” a ja chciałabym abyśmy także mogli powiedzieć, że „philosophia magistra vitae est”.

Uważamy nawet, że filozofia powinna być elementem edukacji już w szkołach podstawowych. Oczywiście dopasaowana do poziomu dzieci i młodzieży.

Spośród propozycji filozoficznych, które wydają mi się warte rozważenie w kontekście Waszego projektu, jest „interwencja filozoficzna” Katarzyny Kuczyńskiej. Mówiąc w skrócie, jest to pomysł edukacyjny nastawiony na kształtowanie umiejętności rozpoznawania „różnorodnych komunikatów aksjologicznych”, porównywania ich, dostrzegania ich konsekwencji, a przez to wzmacniania autonomii/samosterowności i odpowiedzialności jednostki. Na mój nos, „interwencja filozoficzna” byłaby idealnym elementem Waszych działań. Jak sądzicie?

         Jak powiedziałam wcześniej, filozofia będzie integralnym składnikiem naszego projektu, więc na pewno z chęcią skorzystamy z tej idei. Tym bardziej, że filozofia w „interwencji” służy do poznawania świata, definiowania zachowań i analizy intencji. Nie poprzestaje na płytkim przekazie, ale zmusza uczestników do wnikliwego zapoznania się np. z tematem hipokryzji.

Czy edukowanie do bycia obywatelką i obywatelem będzie wyraźnym elementem Waszych działań?

W sensie prawnym przez obywatelstwo rozumie się trwały węzeł łączący osobę fizyczną z państwem, posiadająca określone prawa i obowiązki, których gwarantem jest np. konstytucja. W Islandii działania rządu opierają się na idei „dobry obywatel to szczęśliwy obywatel”. Myślę, że naszym celem jest bardziej tworzenie szczęśliwych i świadomych swoich praw  i obowiązków obywateli niż tworzenie węzła łączącego ich z państwem. Bardziej zależy mi na budowaniu etycznego, moralnego i zdolnego do refleksji społeczeństwa niż jego odmian nacjonalistycznych. Wolę bardziej kosmopolityczne podejście do granic, bo pozwala ono na korzystanie z potencjału innych osób.

Muszę przyznać, że mnie obywatelstwo kojarzy się właśnie z otwartością wspólnoty, a nie z nacjonalizmem. Tym bowiem, co łączy obywatela z państwem, jest właśnie szereg praw, wolności, obowiązków, a nie pochodzenie etniczne. To tak na marginesie.

Nie boicie się zarzutu, że nazwa projektu „Znalezione, nie kradzione” narażona jest na zarzut, że znalezione rzeczy warto oddać na policję, albo ogłosić, że się je znalazło? Inaczej ich przyjęcie będzie dwuznaczne moralnie?

Nazwa  „Znalezione, nie kradzione” odzwierciedla jedno z założeń projektu, czyli obalanie mitów i fałszywych przekonań, jakie są w społeczeństwie utrwalane przez lata i przekazywane w spadku młodszym pokoleniom. Powiedzenie „znalezione, nie kradzione” jest tego najlepszym przykładem, gdyż zgodnie z kodeksem karnym, rzecz znaleziona i nie oddana właścicielowi lub organom upoważnionym do tego (policja, biuro rzeczy znalezionych) nie jest własnością znalazcy. W takim przypadku mamy do czynienia z przestępstwem przywłaszczenia (art. 284 par. 1 kk). Jedynie rzecz znaleziona w pewnych okolicznościach (np. przy śmietniku) wskazujących na to, że właściciel wyzbył się prawa własności do niej celowo, może stać się własnością osoby, która ją odnalazła. 

Jak można z Wami współdziałać?

Projekt „Znalezione, nie kradzione” jest projektem otwartym, a my jesteśmy otwarte na współpracę z osobami, których działalność wpisuje się z jego podstawowe założenia. Zapraszamy do kontaktu poprzez stronę www.znalezioneniekradzione.com lub stronę projektu na Facebooku „Znalezione, nie kradzione”

O POMOCY ŚWIATOPOGLĄDOWEJ, ATEIZMIE HUMANISTYCZNYM I VRP. ROZMOWA Z ADAMEM CIOCHEM

- Jak zrodził się pomysł na pomoc światopoglądową?

- Pomysł i jego realizacja kształtowały się aż przez kilkanaście lat. Sam jestem osobą po dramatycznych przejściach światopoglądowych. Przez kilkanaście lat życia byłem fundamentalistą religijnym. Zaraziłem się tym jako nastolatek. W kilka lat po tym, jak się z tego nieszczęścia otrząsnąłem, zacząłem prowadzić publicystyczny cykl „Życie po religii” w jednym z tygodników pod pseudonimem „Marek Krak”. To miała być m.in. pomoc dla ludzi w sytuacji podobnej do mojej. Zaczęły się zgłaszać różne osoby. Korespondowaliśmy, dzwoniliśmy do siebie, spotykaliśmy się. Z jednym z czytelników rozmawiałem przez 3 lata, co tydzień po pół godziny. Zacząłem widzieć dobre efekty swojej pracy. Zrozumiałem też, że nikt nie zajmuje się tego rodzaju wsparciem, a większość psychologów czy psychiatrów jest bezradna wobec ludzi zaplątanych w światopoglądowe lęki. Nie potrafią skutecznie pomóc. Można dać tabletki osłabiające np. lęk przed piekłem. Ale za samą ideę piekła może zabrać się tylko ktoś, kto zna teologiczne, historyczne i kulturowe konteksty powstawania różnych dogmatów. I najlepiej jeszcze ktoś, kto zna ten lęk z autopsji i kto sobie z nim poradził. I kto rozumie takich ludzi, ktoś dla kogo takie problemy nie są ani dziwne, ani śmieszne, ani egzotyczne.  A ja jestem taką osobą także dlatego, że studiowałem teologię katolicką i protestancką. Pomyślałem więc, że trzeba taką pomoc uruchomić. Po latach nadarzyła się okazja i pomoc powstała, już działa.

- Czym różni się pomoc światopoglądowa od coachingu czy doradztwa życiowego?

- Pomoc nie jest coachingiem, czyli treningiem. Ani prowadzący rozmowę nie jest trenerem, ani zgłaszający się nie jest osobą trenowaną. Wsparcie światopoglądowe, to rozmowa, dialog toczący się wokół problemów i życia osoby, która ma chęć skorzystania z takiej formy pomocy. Nie jest to także doradztwo, bo ja nie mówię ludziom jaki światopogląd jest lepszy, w co powinni wierzyć, jak należy żyć itd. To zgłaszający się nakreślają ramy i cele rozmowy. Nie ma gotowego programu ani celu tego doradztwa. Jest natomiast metoda – rozmowa  w celu lepszego zrozumienia faktów i sytuacji osoby zgłaszającej się.

- Jesteś ateistą, a ja liberalnym chrześcijaninem. Jak sądzę, płaszczyzną naszego spotkania, któremu obce były i są jakiekolwiek konflikty, jest humanizm. Sam deklarujesz, że jesteś ateistą humanistycznym. Czy możesz wyjaśnić, czym jest humanizm ateistyczny i czy był inspiracją dla pomysłu na pomoc światopoglądową?

- O ile sam ateizm w najbardziej dosłownym znaczeniu jest po prostu niezgodą na wiarę w istnienie bogów, o tyle ateizm humanistyczny jest kompletnym światopoglądem. To znaczy, że zawiera m.in. postulat naturalistycznego podejścia do rzeczywistości, i że wypracował koncepcję etyki i zasad życia społecznego, które opierają się na zasadach wzajemnego szacunku, współodczuwania i troski nie tylko wobec innych ludzi, ale i innych istot czujących. Taki ateizm nie ma nic wspólnego z tak zwanym darwinizmem społecznym, nie zgadza się też na postawy agresywne i przedmiotowe traktowanie innych. Ta zasada współodczuwania, troski i szacunku stoi właśnie za pomysłem zorganizowania telefonicznej pomocy światopoglądowej, dostępnej dla każdego, w tym dla osób pozostających bez pieniędzy. Jeśli ktoś deklaruje, że nie ma czym płacić może korzystać z pomocy całkowicie bezpłatnie.

- Jesteś osobą zaangażowaną w projekt określany mianem V RP. To projekt, moim zdaniem, bardzo ważny, łączący w sobie niezgodę na neokonserwatyzm, gdzie dyktat wolnego rynku łączy się z archaicznym konserwatyzmem moralnym, a w polskich warunkach także z fundamentalizmem katolickim. Czy widzisz jakieś nici łączące Twoją działalność na polu pomocy światopoglądowej z działalnością na rzecz VRP?

- Projekt o nazwie „V Rzeczpospolita”, to koncepcja społeczno-polityczna, a pomoc światopoglądowa to sprawa dosyć osobista i indywidualna. Ale rzeczywiście istnieje między nimi pewne połączenie i to zapewne główny powód, dla którego się w jedną i drugą sprawę zaangażowałem.  Otóż nie zgadzam się na świat, w którym ludzie są traktowani jak nawóz, który ma służyć do lepszego rozkwitu jakichś ideologii lub po prostu ku pożytkowi innych ludzi. Niestety, wbrew deklaracjom i obietnicom Polska po 1989 r. została zbudowana wedle koncepcji neoliberalnych, czy – jak kto woli – neokonserwatywnych. Państwo i gospodarka miały służyć rozkwitowi przede wszystkich tak zwanych ludzi sukcesu. Reszta miała sobie jakoś radzić, emigrować lub powiesić się. Filozofia „ratuj się kto może”  stała się myślą przewodnią życia politycznego, społecznego, w tym gospodarczego. A przecież to jest idea zrodzona w głowach psychopatów i służąca przede wszystkim pożytkowi socjopatów. Kiedy po raz kolejny zachwiała się III RP i ster władzy przejęły nie mniej socjopatyczne, klerykalne i opresyjne koncepcje PiS (a w poprzednim wydaniu PiS+LPR) spod znaku tzw. IV RP pojawił się w kilku głowach pomysł, aby przeciwstawić mu pomysł budowania koncepcji nowej Polski. Polski dla wszystkich – V RP. Czyli czegoś w rodzaju wynalezionego kiedyś w Skandynawii „domu ludu” – kraju demokratycznego na serio a nie tylko z nazwy, który daje nie tylko szansę, ale i możliwości rozwoju dla każdego. Kraju, w którym są szanowane prawa i wolności człowieka, który prowadzi politykę równościową i gospodarkę respektującą środowisko naturalne. Kilka tygodni temu zainicjowaliśmy debatę o V RP na stronie www.piatarzeczpospolita.pl (Facebook – Porozumienie dla V RP) oraz w innych mediach i środowiskach. Mamy nadzieję, że to dopiero początek.

- Czy są jakieś światopoglądy, co do których nie będziesz świadczył swojej pomocy? A jeśli tak, to dlaczego?

- Pomoc światopoglądowa to od początku pomysł emancypacyjny, wyzwalający, uwalniający. Z pewnością nie będę wspierał ludzi, którzy będą chcieli siebie lub innych jeszcze bardziej zniewolić, czy w inny sposób zdegradować. Nie wspieram swoją wiedzą i rozmową idei fundamentalistycznych i innych opresyjnych, nawet gdyby mnie bardzo o to proszono.

- Jak skorzystać z Twojej pomocy?

- Przede wszystkim zapraszam na stronę www.pomocswiatopogladowa.pl Tak jest więcej informacji o tym co robimy. Jeżeli ktoś zrozumie, że to dla niego, albo będzie miał jakieś pytania, wówczas może do mnie zadzwonić pod numer komórkowy – 735 168 149. W czasie rozmowy umówimy się na dalsze spotkania telefoniczne. Można też pisać na adres: info@pomocswiatopogladowa.pl , jeśli ktoś woli kontakt korespondencyjny. Zapraszam też na nasz profil na Facebooku: www.facebook.com/pomocswiatopogladowa/

TWE JASNE WŁOSY

Twe jasne włosy jak smuga cienia

pod moimi palcami

Widziałem liść

— niósł światło wyłuskane z łupiny

korzeni

Łódź, 12 VIII 2017

RZĄDY LUDZI CZY RZĄDY PRAWA? UWAGI ZWYKŁEGO OBYWATELA

Nie przestanie mnie zadziwiać kontrast między spokojem zwyczajnego dnia a gwałtownym atakiem na fundamenty państwa prawa. Soczysta zieleń po nocnych opadach, wiatr, znośna temperatura, szum tramwaju, a obok tego polityczna buta, lekceważenie prawa, nieliczenie się z dużą częścią obywateli, demagogia.

Czytam właśnie pismo 33 dziekanów wydziałów przyrodniczych, którzy wyrażają swój sprzeciw ws. dewastacji przyrody w Puszczy Białowieskiej. Mam też w pamięci decyzję Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który nakazał Polsce zaprzestanie wycinki drzew w ramach środka tymczasowego. Drzewa padają dalej, a butny Minister Szyszko zamiast przestrzegać prawa, jak Sarmata wywija przez Trybunałem szabelką lekceważenia.

Nie po drodze naszym rządom również z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, który 2 czerwca br. "zwrócił się bezpośrednio do polskiego rządu o powstrzymanie działań Straży Granicznej na przejściu Terespol-Brześć, która konsekwentnie uniemożliwiały czeczeńskiej rodzinie ubieganie się o azyl w Polsce. Rodzina uciekała przed prześladowaniami".

Nakłada się na to wszystko jeszcze kampania antyunijna, z szeroko rozpowszechnionym poglądem, że Unia nas ciemięży. Zapomina się przy tym, że nasza przynależność do UE nie jest związana z przymusem, ale decyzją Polaków. Z decyzją tą wiąże się wejście w system prawa europejskiego i obowiązywanie zasady bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego w porządku prawnym państw członkowskich.

Lekceważenie prawa wspólnotowego przez obecną władzę, ale także opozycję taką jak Kukiz'15, wiąże się, w moim przekonaniu, że autentycznym lekceważeniem idei państwa prawa. Dochodzi tu bowiem do zanegowania zasady ciągłości prawa i hierarchiczności systemu prawnego, a na plan pierwszy - w miejsce rządów prawa - wysuwa się rząd ludzi, działających tu i teraz realnych prawodawców. Ich akty są najważniejszymi komunikatami prawnymi, dlatego nie ma problemu z przekraczaniem zapisów konstytucji i wprowadzaniu regulacji, które są wątpliwe także w kontekście praw człowieka.

Można - i należy - pytać, czy obecna sytuacja wiąże się jakoś ze sposobem, w jaki w Polsce działają prawnicy. Sądzę, że ma. Pisałem wczoraj, że jestem przeciwnikiem formalizmu w stosowaniu prawa, który jest nadal podejściem dominującym. Prof. Marcin Matczak przekonał mnie, że właśnie "formalizm promuje raczej rządy ludzi - rządy konkretnych prawodawców, a nie rządy prawa". Dzieje się tak choćby dlatego że w podejściu formalistycznym stosuje się zasadę odwoływania do reguł najbardziej szczegółowych, unikając odwoływania do zasad ogólnych, mimo że mamy w Polsce do czynienia z konstytucjonalizacją prawa (art. 8, ust. 2 Konstytucji mówi wyraźnie, że stosuje się ją bezpośrednio, sama konstytucjonalizacja zaś, jak przypomina Matczak, oznacza regulowanie życia społecznego "nie za pomocą szczegółowych reguł, ale ogólnych zasad (standardów)". Podejście formalistyczne koncentruje się na konkretnej regule, wyjmuje ją spoza kontekstu systemowego i przedkłada ponad inne komunikaty prawne. To oznacza, że wymazaniu ulega hierarchia praw i ciągłość prawa w czasie, bez względu na to, jak zmieniają się konkretni prawodawcy. Co gorsza, literalna wykładnia reguł jest tutaj ahistoryczna. Jak znakomicie pisze Prof. Jerzy Leszczyński: 

"Każde ujęcie wykładni, jako regulowanych procesów przeprowadzanych w odseparowanych od siebie umysłach interpretatorów budzi opór, jeśli procesy rozumienia, w szczególności interpretacyjne uważa się za dialogiczne, tak jak czyni to hermeneutyka H.-G. Gadamera. Pogląd ten polega na porzuceniu w badaniach nad rozumieniem takiego punktu wyjścia, który sytuuje się w subiektywności podmiotu, co powoduje, że rozumienie jest zjawiskiem dialogicznym. Czytanie i rozumienie tekstu jest tylko fazą w procesie porozumienia, a uznanie tekstów za samodzielne nośniki sensu stanowi pewną fikcję. Dialogiczność nie oznacza koniecznie bezpośredniości relacji interpretatorów, ale także odnoszenia się do propozycji interpretacyjnych w dorobku doktryny czy judykatury. Rozumienie ma naturę dialogiczną w podwójnym sensie, wyrasta z próby porozumienia się z innymi i musi być otwarte na alternatywne hipotezy interpretacyjne. Tymczasem w myśl koncepcji derywacyjnej odmienność cudzej wykładni prawa powinna być co najmniej zaskoczeniem dla interpretatora. Zauważenia wymaga również to, że interpretacja prawa przeprowadzana przez kompetentnych prawników, niezależnie od okoliczności w których do niej dochodzi buduje wiedzę o prawie. Wiedza ta jest zrelatywizowana do czasu, co powoduje, że dyskurs prawniczy ma wymiar historyczności. Wskutek tego historyczny charakter ma każda sytuacja interpretacyjna, nie tylko ze względu na aspekt czasowy samej regulacji".

O dialogiczności i historyczności z kolei nie da mówić się w oderwaniu od praktyki społecznej, od tego, jak społeczeństwa same siebie przekształcają.

Przywiązanie do scentralizowanej kontroli konstytucyjności w miejsce kontroli rozproszonej, unikanie odwoływania się do zasad ogólnych i stosowanie reguł najbardziej szczegółowych, podważenie hierarchiczności prawa - te elementy, moim zdaniem, składają się na grunt, który przygotował tak łatwe wejście polityków prawicy w buty niszczycieli porządku prawnego, którym łatwo jest pokazywać lekceważenie prawa jako wstawanie z kolan. Poniekąd w takim samym duchu widzę decyzje SSN ws. Mariusza Kamińskiego. Można argumentować, że sędziowie wykazali się mądrością - nie chcą konfliktować się z Prezydentem, gdyż on jako jedyny może stać na straży demokracji. Pomijając moje wątpliwości czy Andrzej Duda stał bądź będzie stał na straży demokracji, nie sądzę, by właściwa była decyzja przedkładająca władzę człowieka nad rządy prawa, co do złamania którego - w przypadku ułaskawienia - wątpliwości są poważne.

Ale myślę również, że bez względu na ocenę SSN, niezależności sądów trzeba bronić. Ważne, by nie była to obrona na zasadzie "przecie PiS", tylko obrona w imię określonej wizji działania systemu prawa. Wtedy można także pokazywać, np. sędziom, że broniąc trzeciej władzy, bywa, że broni się jej także przed nimi samymi. Innymi słowy, presja winna być podwójna, ale nie powinna być krytyką dla krytyki.

https://ksiegarnia.pwn.pl/Summa-iniuria-O-bledzie-formalizmu-w-stosowaniu-prawa,68737883,p.html

http://www.ejournals.eu/Principia/2015/Tom-61-2015/art/8305/

https://oko.press/alarm-33-dziekanow-wydzialow-przyrodniczych-liscie-dudy-szydlo-szyszki-bronia-puszczy-rzek/

https://oko.press/piec-falszy-szyszk-odpowiedzi-zadanie-trybunalu-sprawiedliwosci-o-natychmiastowe-wstrzymanie-wycinki-puszczy/

https://oko.press/zaognianie-prezydentem-bylby-samobojstwem-dla-demokracji-sad-n-ajwyzszy-wykazal-ogromna-madrosc/

https://oko.press/tlumaczenie-oswiadczenie-miedzynarodowej-federacji-praw-czlowieka/